Երեքշաբթի, 19 Հոկտեմբեր 2021-ին, Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային Ակադեմիայի նախագահութեան դահլիճին մէջ բացումը կատարուեցաւ համազգային գիտաժողովի մը` նուիրուած 1921-ին Մոսկուայի եւ Կարսի պայմանագրութեան 100-ամեակին: Գիտաժողովը կազմակերպած էին ՀՀ Գիտութիւններու Ազգ. Ակադեմիայի պատմութեան բաժինը, ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտութեան բաժինը, ՀՅԴ Հայ Դատի Կեդրոնական Խորհուրդը եւ «Արեւմտահայոց հարցերու ուսումնասիրութեան կեդրոն»ը: Զեկուցաբերները համեմատութիւններ կը կատարէին հարիւր տարի առաջ ՀՀ աշխարհաքաղաքական զարգացումներուն եւ ներկայ իրավիճակին ու տարածաշրջանի թէ արեւմտեան գերպետութիւններու մօտեցումներուն, Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի նկրտումներուն միջեւ, վեր կ՛առնէին Պատմական Հայաստանէն բուռ մը հանդիսացող Հայաստանի Հանրապետութեան անվտանգութեան մարտահրաւէրներն ու պետական ռազմավարութեան մշակման խիստ կարիքը` դիմագրաւելու զաւթիչ երկիրներու փանթուրքիստական ախորժակները եւ ներազգային միասնակամութեամբ եւ ծրագրաւորումով ամուր, դիմադրողական վահան մը ստեղծելով պաշտպանելու Հայաստանի ազգային շահերը: Աւելին. անկախութիւնը համարելու գերագոյն արժէք` ժողովուրդներու անկաշկանդ զարգացման, իրաւունքներու պաշտպանութեան եւ խաղաղութեան պահպանման համար: Հարիւր տարիներու ընթացքին պատմական բոլոր տուեալներն ու անոնց յաջորդող զարգացումները ցոյց կու տան, որ գերպետութիւնները կը շարժին իրենց շահերէն մեկնած` յաճախ Հայաստանի պետական եւ ազգային շահերը անտեսելով, իսկ Թուրքիան կը շարունակէ Հայաստանը իր լուծին տակ առնելու եւ փանթուրքիստական իր ծրագիրները քայլ առ քայլ առաջ մղելու իր ծրագիրներուն իրականացումը, հասնելով մինչեւ Հայաստանի թրքացման քաղաքականութեան` մեր երկիրը տնտեսապէս եւ քաղաքականապէս կախեալ դարձնելով Թուրքիայէն եւ Ատրպէյճանէն, Հայոց Ցեղասպանութեան, Սեւրի փաստերէն ձերբազատելու եւ անոնց գոյութիւնն իսկ օգտագործելու որպէս Հայաստանի բռնազաւթման միջոց, տեւաբար Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը ներկայացնելով անարդարութեան կամ տարածաշրջանային ախորժակներու զոհեր: Վտանգուած են Արցախն ու Սիւնիքը այս առումով, որովհետեւ անոնց բռնագրաւման առիթ բացուած է Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի դիմաց` նախ տարածաշրջանային պետութիւններու շահերու բախումին հետեւանքով, ապա նաեւ ՀՀ իշխանութիւններուն զիջողական քաղաքականութեան արդիւնքով: Հայաստանի իշխանութիւնները կարելիութիւն ունին հայրենիքի ինքնապաշտպանութեան դիրքերը ամրացնելու` եթէ նախ պետական ներքին հարցերը կարենան լուծել, իշխանութիւն, ընդդիմութիւն, մտաւորականներ, քաղաքական տարբեր գործիչներ ի մի բերելով, զիրար լսելու մշակոյթը զարգացնելով եւ Հայաստանի պաշտպանութեան ռազմավարութիւնը մշակելով ամէնէն կարճ ժամանակամիջոցին, որպէսզի տնտեսական ճանապարհներու բացումը Հայաստանի տարածքները զիջելու աղէտի չվերածուի: Վտանգը չտեսնելը քաղաքական տհասութիւն է այս ժամանակներուն, իսկ Հայաստանի ազգային ներքին ճակատի ամրապնդման ու ինքնիշխանութեան անտեսումը` Հայաստանի պետական շահերու եւ տարածքներու կորուստին պարարտ հողը կը ստեղծէ: «Գ.»