Ժամանակակից կեանքը բնութենէն շատ հեռու կը պահէ մեզ, մեր առօրեայ աշխատանքներուն եւ քաղաքներու անբնութիւն վիճակին պատճառով, բայց բոլոր անոնք, որոնք կը շարունակեն մօտ ըլլալ բնութեան, իրենց ճիգով թէ բնութեան գիրկը ապրելու իրողութեամբ, ինչպէս գիւղերու կամ ճոխ բնութեամբ վայրերու մէջ, կրնան հաստատել, թէ բնութիւնը ունի կախարդանքն ու զօրութիւնը մեր հոգին ամոքելու, որքան ալ ծանրօրէն պարտասուն կամ վիրաւոր ըլլայ ան:

«Առանց ծաղիկներուն գոյութիւն չենք ունենար», ըսուած է, «որովհետեւ ակօսներուն միջեւ ծնկելը, հունտերու եւ աստղերու միջեւ ծնկելուն նման է»,- ժամանակին եւ եղանակներու շրջածիրին միաժամանակ հպելու պէս,և եւ առիթ մը ինքզինքէն ներս խորանալու՝ գտնելու համար անցողիկ եւ վերանցական, փխրուն եւ անկոտրում,  հողին նման համեստ հումքը մեր էութեան: Հետաքրքրական է, որ համեստ բառին լատիներէն արմատը humilis է, այսինքն վար, ցած: Կարելի չէ դիտել ծաղիկ մը եւ չմտածել կեանքի իմաստին մասին. կարելի չէ ըլլալ բնութեան մէջ եւ ոչ միայն չմտածել կեանքի իմաստին մասին, այլ չհիանալ հրաշքով, որ կեանք կը կոչուի:

Աւելին, կարելի չէ դիտել բնութիւնը առանց մտածելու այդ հրաշքը կարելի դարձնող գերագոյնին մասին եւ չունենալ ակնածանքի խորունկ զգացում:

-Պէտք է բնութեան մէջ մտնել յարգանքի եւ վախի միախառն ապրումով,- կ’ըսէր երիտասարդ մը, որ ծանօթ է Հայաստանի  բնութեան մէջ իր ըրած թափառումներով (hike):

Հօրենական տանս մէջ ունէինք լօշի թաղար մը (cyclamen), որուն ծաղիկները արհեստական էին. մայրս շատ կը սիրէր այդ թաղարը, յետոյ իմացայ, երբ արդէն ձերբազատուեր էի անկէ, ամէն արհեստական, մանաւանդ արհեստական ծաղիկներ չսիրելուս համար: Պէտք էր հարցուցած ըլլայի, թէ ինչո՛ւ շատ կը սիրէր այդ կեղծ ծաղիկները, որոնց համար այդքան նեղուեցաւ: Թերեւս յիշատակ-նուէր մըն էր, թերեւս դէպքի մը կապուած էր, կամ պարզապէս իրեն համար կը խտացնէր բնութիւնը, որուն մէջ յաճախակիօրէն ըլլալու առիթներ չունէր:

Բնական ծաղիկներուն եւ բոյսերուն, նոյնիսկ պատշգամը թաղարներու մէջ ցանուած բանջարեղէնին տուած գոհունակութիւնը այնքան մեծ է, որ շատ շատեր կը զբաղին անով: Կը յիշէ՞ք Հալէպի նոր կառուցուող շէնքերը, որոնք անպայման պահակ մը կ’ունենային, պահակը իր ընտանիքը կը բերէր այնտեղ ապրելու համար. անխտիր բոլոր պահակները կ’ունենային թաղարներ, նախ գետնայարկը, ուղղակի հողին վրայ շարուած, յետոյ առաջին յարկի տակաւին պատ չունեցող պատշգամի եզրին շարուած. եւ ի՜նչ առողջ, ի՜նչ փարթամ կ’ըլլային այդ բոյսերը, որոնք յաճախ զարմացուցեր էին զիս՝ ի՞նչ կ’ընեն որ այսքան առողջ կ’ըլլան իրենց բոյսերը, մինչ իմիններս հազիւ հազ կը շնչեն:

Նոյն հմայքը պիտի ունենայի՞ն մեր ընտանեկան պարտէզները՝ Ճեմարանի, ՀԵԸ-ի, Կրթասիրացի եւ մնացեալ պարտէզները, եթէ չունենային մեծ ծառեր եւ փոքր թուփեր:

Բոյս մը, ծաղիկ մը կամ ծառ մը իր ամբողջութեան մէջ կատարեալ է, ինքնագոհ, կը ժպտի արեւին, որմէ կ’առնէ իրեն պէտք եղած լոյսն ու ջերմութիւնը, կ’ապրի առանց մտահոգուելու շուրջիններով, կը բաշխէ իր բոյրն ու գեղեցկութիւնը բոլորին անխտիր, ապա կը մահանայ ոտքի կեցած, իր ամբողջ արժանապատուութեան մէջ: Բոյս մը, ծաղիկ մը կամ ծառ մը ամբողջ է ինքն իր մէջ, միաժամանակ մաս կազմելով հողին, ամբողջ բնութեան: Այդպէս ալ մենք՝ մեզմէ իւրաքանչիւրը ինքնուրոյն է, միաժամանակ մաս կազմելով ազգին, եւ անշուշտ՝ ամբողջ մարդկութեան:

Զարմանալի չէ ուրեմն, որ մեծ գրագէտներուն եւ մեծ արուեստագէտներուն համար  ներշնչանքի գլխաւոր աղբիւրը բնութիւնն է:

Վիրճինիա Ուոլֆ հետաքրքրական գաղափար մը ունի.

«Բոլոր գրագէտները տխուր են. գիրքերուն տուած պատկերները շատ մութ են. բառ չունեցողներն են միայն որ ուրախ են՝ կիները իրենց խրճիթներու պարտէզներուն մէջ»:

Միսաք Մեծարենցի քերթողութեան կարեւոր մէկ մասը նուիրուած է բնութեան եւ ներշնչուած անկէ. իր գեղեցկագոյն քերթուածներէն մէկը «Ջըրտուք»-ն է, թէեւ միւսները եւս նուազ գեղեցիկ չեն.

Հիւանդութեան օրերուն, հաւանաբար պատուհանի մը առջեւ դրուած բազկաթոռին գամուած, նայուածքը անկարող կարօտով ուղղած բնութեան, Մեծարենց բնութիւնը կը թարգմանէր կարծես, միաժամանակ թարգմանելով բնութեան կարօտ իր հոգիին իղձերը եւ անպայմանօրէն մխիթարելով ինքզինք՝ հողին մէջ թաղուած հատիկին պատկերով, որ պիտի ծլէր օր մը:

Քերթողութեան պարտէզին ժրաջան պարտիզպանը, այս տաղանդաւոր պատանին:

Նշմարա՞ծ էք, որ պարտիզպանները ընդհանրապէս կ’ըլլան համեստ, ժրաջան, մանաւանդ՝ հանդարտ. իրենց ժպիտը նոր բացուած ծաղիկի մը փայլքը կ’ունենայ եւ իրենց հանդարտութիւնը խաղաղութեան թեւածումը ունի:

Ի զուր չէ, որ Ռապինտրանաթ Թակոր (Rabindranath Tagore, 1861-1941), 1913-ի նոպէլեան դափնեկիր պէնկալի (Հնդկաստան) գրագէտը ամբողջ գիրք մը գրած է «Պարտիզպանը» խորագրով:

«Ո՞վ ես դուն, ընթերցող, որ հարիւր տարի անց բանաստեղծութիւններս կը կարդաս: Ես չեմ կրնար ձեզի ուղարկել նոյնիսկ մէկ ծաղիկ գարնանային այս հարստութենէն, մէկ ոսկի՝ այնտեղի ամպերէն: Բացէ՛ք ձեր դռները եւ դուրս նայեցէ՛ք»:

Ցանել, խնամել, գուրգուրալ ամէն բան, որուն կը հանդիպինք մեր կեանքին ընթացքին: Կարենալ պարտիզպան ըլլալ եւ կեանքը դիտել խաղաղ նայուածքով. ահա մարդ ըլլալու յատկանիշերէն մէկը: