12 Օգոստոս 2019 Իսթանպուլեան պայմանադրութեան վաւերացման դէպքում փոխւում է ՀՀ սահմանադրութեամբ ամրագրուած ընտանիքին մտապատկերը:
«ՄԻ ՔԱՆԻ ԴԻՏԱՐԿՈՒՄ ԻՍԹԱՆՊՈՒԼԵԱՆ ԿԱՄ «ԵՒՐՈՊԱՅԻ ԽՈՐՀՐԴԻ ԿԱՆԱՆՑ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ԲՌՆՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԲՌՆՈՒԹԵԱՆ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՄԱՆ ԵՒ ԴՐԱ ԴԷՄ ՊԱՅՔԱՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՊԱՅՄԱՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ ՇՈՒՐՋ»
Ընդունուել է 2011թ․ Սթանպուլում
ՈՎՔԵ՞Ր ԵՆ ԱՆԴԱՄԱԿՑԵԼ.
Պայմանադրութիւնը վաւերացրել են Եւրոպայի Խորհուրդի անդամ 47 երկրներից 34-ը: Ռուսաստանը եւ Ատրպէյճանը չեն ստորոգրել եւ չեն վաւերացրել: Սլովաքիան հրաժարուել է վաւերացնել: Լատվիան եւ Լիտվան հակուած չեն վաւերացնելու: Մոլտովան չի վաւերացրել, փոխարէնը մշակել է կանանց նկատմամբ բռնութեան կանխարգելման ռազմավարական ծրագիր:
Միացեալ Թագաւորութիւնը չի վաւերացրել:
Պուլկարիան` պուլկար եկեղեցու գործուն ներգրաւուածութեամբ, մերժել է վաւերացնել պայմանադրութիւնը` այն գնահատելով որպէս հակասահմանադրական:
Հայաստանը ստորագրել է 2018-ին, սակայն ստորագրումն ինքնին վաւերացում չի պարտադրում:
(Կան բազմաթիւ պայմանադրութիւններ, որոնք ստորագրուած են, բայց վաւերացուած չեն):
ՊԱՅՄԱՆԱԴՐՈՒԹԵԱՄԲ ՍԱՀՄԱՆՈՒԱԾ ՄԻ ՔԱՆԻ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹԻՒՆ
Յօդուած 3․
բ․«Ընտանեկան բռնութիւն» նշանակում է ֆիզիքական, սեռական, հոգեբանական կամ տնտեսական բռնութեան գործողութիւնները, որոնք կատարուում են ընտանիքի կամ ընտանեկան միաւորի ներսում կամ նախկին կամ ներկայ ամուսինների կամ զուգընկերների միջեւ, անկախ նրանից, թէ արդեօք կատարողը բնակուում է կամ բնակուել է տուժողի հետ նոյն բնակարանում»:
գ. «Սեռային պատկանելութիւն» նշանակում է ընկերային դերեր, վարքագծի տիպեր, գործունէութեան տեսակներ եւ յատկութիւններ, որոնք տուեալ հասարակութիւնը դիտում է որպէս պատեհ կանանց եւ տղամարդկանց համար:
Յօդուած 4․
ՀԻՄՆԱՐԱՐ ԻՐԱՒՈՒՆՔՆԵՐ, ՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹԻՒՆ, ՈՉ ԽՏՐԱԿԱՆ ՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹԻՒՆ եւ ՈՉ ԽՏՐԱԿԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՄՈՒՆՔ
3. Մասնակից պետութիւնների կողմից սոյն Պայմանադրութեան դրոյթների կատարումը, մասնաւորապէս` զոհերի իրաւունքների պաշտպանութեանն ուղղուած միջոցները, պէտք է ապահովուեն առանց խտրականութեան, այն է`անկախ սեռից, ցեղից, մաշկի գոյնից, լեզուից, կրօնից, քաղաքական կամ այլ համոզմունքից, ազգային կամ սոցիալական ծագումից, ազգային փոքրամասնութեանը պատկանելուց, գոյքային դրութիւնից, ծննդից, սեռական կողմնորոշումից, սեռային ինքնութիւնից, տարիքից, առողջական վիճակից, հաշմանդամութեան առկայութիւնից, ամուսնական դրութիւնից, կամ փախստականի կամ այլ կարգավիճակից:
/Ըստ էութեան, փոխուում է ՀՀ Սահմանադրութեամբ ամրագրուած ընտանիքի հասկացութիւնը: Տուեալ պայմանադրութեան համատեքստում ընտանեկան միաւոր եւ զուգընկերներ հասկացութիւնները հաւասարեցւում են ընտանիք հասկացութեանը: Սեռը դիտուում է ոչ թէ որպէս կենսաբանական իրողութիւն, այլ` ընկերային դերակատարութիւն-ընտրութիւն, այստեղից բխող բոլոր` իրաւական եւ հանրային հետեւանքներով:
ՀՀ Սահմանադրութիւն, Յօդուած 35.1. Ամուսնական տարիքի հասած կինը եւ տղամարդը միմեանց հետ իրենց կամքի ազատ արտայայտութեամբ ամուսնանալու եւ ընտանիք կազմելու իրաւունք ունեն: Ամուսնութեան տարիքը, ամուսնութեան եւ ամուսնալուծութեան կարգը սահմանուում են օրէնքով/:
Յօդուած 12․ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԲՆՈՅԹԻ ՊԱՐՏԱՒՈՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
1. Մասնակից պետութիւնները պէտք է անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկեն` կանանց եւ տղամարդկանց վարքագծի սոցիալական եւ մշակութային վարուելակերպերում փոփոխութիւններ մտցնելու նպատակով` այն հաշուով, որպէսզի արմատախիլ արուեն այն նախապաշարմունքները, սովորոյթները, աւանդոյթները եւ միւս բոլոր այն երեւոյթները, որոնք հիմնուած են կանանց ստորադասուածութեան կամ կանանց եւ տղամարդկանց կարծրատիպային դերաբաժանման գաղափարի վրայ:
/Ըստ էութեան, բաց տեքստով` արմատախիլ անելու նպատակադրութեամբ, արշաւանք է մեր ազգային-մշակութային աւանդոյթների ու սովորոյթների, ինքնութեան նկատմամբ, ուր ազգային արժէքների համադրութեան, ողջամտութեան եւ տրամաբանութեան սահմաններում ապահովուած է փոխլացնող ընկերային դերաբաժանումն ու մեր պետականութեան հիմք հանդիսացող ընտանիքի համակարգը:
Այսուհանդերձ, միանշանակ է, որ պետութիւնը լրացուցիչ միջոցներ պիտի ձեռնարկի ընտանիքի համակարգը ամրացնելու, կանանց եւ երեխաների իրաւունքների պաշտպանութեան իրաւական եւ գաղափարական հիմքերն ամրացնելու, ընտանեկան բռնութիւնների կանխարգելման ուղղութեամբ/:
յօդուած 14․ ԿՐԹՈՒԹԻՒՆ
Մասնակից պետութիւնները, յարկ եղած դէպքում, պէտք է անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկեն` միջանձնային յարաբերութիւններում կանանց եւ տղամարդկանց միջեւ հաւասարութեան, կարծրատիպերից զերծ սեռային դերերի, փոխադարձ յարգանքի եւ վէճերը առանց բռնութեան լուծելու, կանանց նկատմամբ սեռային հիմքով բռնութեան եւ անձնական անձեռնմխելիութեան իրաւունքի հարցերով ուսումնական նիւթերն ընդգրկուեն պաշտօնական ուսումնական ծրագրերում` կրթական բոլոր մակարդակներում եւ յարմարեցուած լինելով ուսումնառողների զարգացող ընդունակութիւններին:
/Ըստ էութեան, ՀՀ պաշտօնական կրթական ծրագրերում հաւասարութեան, յարգանքի, բռնութեան դէմ դրական քարոզչութեան կողքին, նոյնքան անթաքոյց կ’ուսուցանուեն եւ կը հանրահռչակուեն պայմանադրութեամբ ամրագրուած ոչ աւանդական ընտանիքի, սեռային պատկանելութեան/ ոչ կենսաբանական սեռի կամ աւանդական, ազգային կարծրատիպերն արմատախիլ անելու քարոզչութիւն եւ հանրահռչակում/:
Յօդուած 60․ ՍԵՌԱՅԻՆ ՀԻՄՔՈՎ ԱՊԱՍՏԱՆ ՍՏԱՆԱԼՈՒ ԽՆԴՐԱՆՔՆԵՐ
3.Մասնակից պետութիւնները պէտք է ձեռնարկեն օրէնսդրական եւ այլբնոյթի անհրաժեշտ բոլոր միջոցները` ապաստան հայցողների համար սեռային բաղադրիչը հաշուի առնող ընդունման ընթացակարգեր եւ աջակցութեան ծառայութիւններ, ինչպէս նաեւ սեռային ուղեցոյցներ եւ սեռային բաղադրիչ ունեցող ապաստան տրամադրելու ընթացակարգեր ստեղծելու համար, ներառեալ` փախստականի կարգավիճակ տալու հարցի լուծումը եւ միջազգային պաշտպանութեան մասին դիմումները:
/Ըստ էութեան, պայմանադրութիւնը պարտադրելու է փախստականի կարգավիճակ եւ ապաստան տալ եւ առհասարակ իր պաշտպանութեան տակ վերցնել սեռային բաղադրիչով բռնութեան ենթարկուած օտարերկրացիներին: Ապաստանների, կացարանների, սոցիալական այլ ենթակառուցուածքների ապահովումը, բազմաթիւ արտօնութիւնների ապահոցումը ֆինանսական եւ այլ միջոցներ է պահանջում: Արդեօք ընկերային եւ անվտանգային լրջագոյն խնդիրներ դիմագրաւող Հայաստանի համար սա նոր մարտահրաւէր չէ/՞:
Յօդ1.2 Մասնակից պետութիւնների կողմից Պայմանադրութեան դրոյթների արդիւնաւէտ իրականացումն ապահովելու նպատակով, Պայմանադրութեամբ ստեղծուում է վերահսկողութեան յատուկ խումբ: /,գրեւիոէ/
/Սա նշանակում է, որ Պայմանադրութեամբ ամրագրուած իւրաքանչիւր նորմ ենթակայ է միջազգային մշտադիտարկման, նաեւ համապատասխան վաւերացումների: Հետեւաբար, Պայմանադրութեան հայեցողական կիրառումը բացառուում է: Այն իրացուելու է ամբողջութեամբ/:
Հ․ Գ․
Պայմանադրութեան գործնականացման համատեքստում խիստ կարեւոր են վերջինիս պաշտօնական մեկնաբանութիւնները եւ նրա գործադրման միջազգային փորձը:
Ի դէպ, Պայմանադրութիւնը վաւերացրած երկրներում բռնութեան նուազում չի արձանագրուել:
Պայմանադրութեան առթիւ իրենց մտահոգութիւնն են յայտնել ԵՄ անդամ պետութիւնների բազմաթիւ ՀԿ-ներ:
Եւրոպական խորհրդարանը. 4 Ապրիլին դիմել է Լիւքսեմպուրկում գործող Արդարադատութեան դատարան` ակնկալելով Սթանպուլեան պայմանդրութեան միանալու իրաւաչափութեան վերաբերեալ եզրակացութիւն:
Ի վերջոյ Կանանց եւ երեխաների իրաւունքների պաշտպանութիւնը մշտական գործընթաց է: Հասարակութեան մէջ բռնութեան մշակոյթն արմատախիլ անելու, եւ, առհասարակ, պաշտպանուած հասարակութիւն կառուցելու իրաւական եւ քաղաքական բազմաթիւ գործիքներ կան, որոնց արդիւնաւէտ գործադրմամբ կարելի է դրական արդիւնքներ արձանագրել», նշել է նա:
ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամ Լիլիթ Գալստեան