Դիմատետրը բանալս եւ Պրն. Դաւիթ Գուրճինեանի գուժը դէմս ելլելը մէկ եղաւ.
«…Աւարտուեց Լալիկ Խաչատրեանի երկրային կեանքը: Ափսո՜ս, հազար ափսոս….»։ Քամուած մնացի տեղս. ափսոսանքի ահաւոր բան մը պատեց ներսս. ո՜ւր գնաց, այդ մտքի հսկայ պաշարը, ո՜ւր տարաւ։ Ու այդ վայրկեանէն մտքիս կպչեցաւ գրաբարի սորված առաջին տողս. «Որսորդն կալաւ կաքաւ մի, եւ կամէր զենուլ…»։ Թերեւս տարիներ է, որ զայն չէի յիշած. հիմա ուղեղս բացուած արխիւ մը՝ մտքիս հին յուշերը մէկիկ-մէկիկ կը սահեցնէ ներսիդիս։
Գրաբարեան հատուածներ գոց արտասանել կու տար։ Խիստ ու հեղինակաւոր շուք մը ունէր, այն աստիճանի որ դասարանին մէջ միշտ պէտք էր որ շունչդ պահած նստէիր, որովհետեւ չէիր գիտեր, թէ ո՛ր պահուն կրնար անունդ տալ, որպէսզի կրկնէիր օրինակ.
«Որսորդն կալաւ կաքաւ մի, եւ կամէր զենուլ.
Մի՛ սպանաներ զիս, զի ես խաբեցից զբազում կաքաւս
եւ ածից յակնատս քո»։
Վա՜յ անոր, որ սխալէր. այնքան սրամիտ ու ծիծաղելի բան մը կ’ըսէր, որ ամօթէդ՝ ո՛ւր մտնելդ չէիր գիտնար։ Ուրեմն՝ կատակ չկար. պէտք էր սորվիլ…
_ Դուք մեր ուսանողներից շատ լաւ էք կարդում գրաբարը,_ կը հաստատէր ան եւ կ’աւելցնէր,_  Մեր ուսանողները «յառաջ»-ի «յ»՝  յ են կարդում՝ ճիշդ այո-ի «յ»-ի նման։ Դժուարութիւն ունին նաեւ երկբարբառները հնչելու՝ «ոյ, իւ, եա…»
Այնուհետեւ կը սկսէր քերականական բացատրութեան.
«Կալաւ»՝ «ունիմ» անկանոն բային անցեալ կատարեալն է, այստեղ՝ բռնեց իմաստով։
«Կամէր»՝ «կամիմ», կամենալ բային անցեալ անկատարն է՝ «կ’ուզէր» իմաստով։
Միտքը կը նմանէր փոթորկոտ գետի, որ զօրաւոր հոսքով կը քշէր ու կ’երթար՝ մեզ թողլով լարուած, արագընթաց հոսքին ետեւէն հասնելու յոյսով։
Անգամ մը շատ անսպասելի հարցուց թէ ՝ անառակին արմատը ի՞նչ է.
_Առակ,_ պատասխանեցի գոհունակ։
_Իսկ անառակին եւ առակին կապը ո՞րն է։
_Տարակուսեցայ։ Գիտէի, որ առակը այլաբանական ստեղծագործութիւն է, սակայն անառակ որդիի պատմութեան մէջ ան-առակը առակին հետ կապ ունէ՞ր, վստահ չէի։
Ու սրամտութեան փայլով բացատրեց, թէ առակները ինչու ստեղծուած են, անոր կերպարները մարդոց օրինակ դառնալու համար, ուրեմն՝ ան-առակ կը նշանակէ ան _ օրինակ, իսկ «օրինակ» բառի արմատն ալ օրէնն է, օրէնքը։ Այս տրամաբանութեամբ ալ անառակը օրէնքէն շեղողն է։
Հազիւ տրամաբանած, փութացուց յաջորդը. «Իսկ խայտառա՞կը»։
_ Խայտ _ առակ,_ կ’ըսեմ առանց երկուքին կապը հասկնալու։
Իսկոյն բացատրեց, որ ժամանակին անառակներու, այսինքն օրէնքները խախտողներուն կամ կը գամէին անարգանքի սիւնին եւ կամ դէմքին բիծեր կը գծագրէին եւ կը ցուցադրէին հրապարակները իբր ծաղրի առարկայ, խայտ կը նշանակէ
գոյնզգոյն բիծեր, հոնկէ ալ՝ խայտառակը։
Այսպէս՝ բառերը ստուգաբանելու հաճելի մտամարզանք կ’ընէինք, ան կը վարժեցնէր մեզ խորհելու ու բառերուն վրայէն անտարբեր չանցնելու։
Մատենագրութիւն ալ կը դասաւանդէր Պրն. Լալիկը։ Ագաթանգեղոսը, Եզնիկ Կողբացին, Փաւստոս Բիւզանդը, Եղիշէն, Խորենացին՝ իր խօսքին ու առոգանութեան շնորհիւ կը կենդանանային։ Արտաշէսը կը քաշէր իր պարանը, ու կ’անցընէր Սաթենիկի մէջքին ու շատ կը ցաւեցնէր մէջքը փափուկ օրիորդին։ Յետոյ, կ’աւելցնէր՝ ժպիտով.
_ Իմ աղջկան անունն էլ է Սաթենիկ։
Վարդանանքի յիշատակի ամիսն էր։ Համազգայինի կազմակերպած դասախօսական երեկոյին Պրն. Լալիկը պիտի ներկայացնէր «Աւարայրի ճակատամարտը»։ Ինչպէս այլ ուսանողներու, ինծի եւս վիճակուեցաւ արտասանել։ Իմ բաժինս Վարդանի ճառն էր.
«Արդ, աղաչեմ զձեզ, ով քաջ նիզակակիցք իմ…»
Շատ կը սիրէի մանաւանդ գրաբարեան հնչեղութիւնը ճառի հետեւեալ հատուածին. «Մի՛ երկուցեալ զանգիտեսցուք ի բազմութենէ հեթանոսացն…» իրար յաջորդող հնչիւններ, որոնք կը ստեղծեն յատուկ երաժշտութիւն՝ շեշտադրելով տողերու ուժը, խորհրդաւորութիւնն ու գեղեցկութիւնը։
Սիրահարեցայ գրաբարին, որուն հանդէպ մինչայդ երկիւղ ունէի, չէի մօտեցած։ Հիմա, որ կը կարդայինք ու կը թարգմանէինք հատուածներ՝ լեզուի արմատին կը դպչէինք։ Ինչպիսի՜ երանութիւն։ Այդ օրերուն հայագիտականի լեզուի երկու մեծ դասախօսներ ունենալը բախտաւորութիւն էր՝ արեւմտահայերէնի մեր դասախօսը՝ Պրն. Չոլաքեանն էր, գրաբարինը՝ Պրն. Լալիկը։ Մենք իսկապէս բախտաւոր սերունդ էինք։
Անցան տարիներ։ Հալէպը ապրեցաւ պատերազմի ծանր տարիներ։ Եւ օր մը, երբ ընտանեօք որոշեցինք Հայաստան տեղափոխուիլ, իմ առաջին քայլս եղաւ Հայագիտական ուսումս շարունակելը։ Մագիստրատուրայի տարիներն էին։ Երկրորդ տարիս էր, երբ դասախօսներու ցանկին մէջ կարդացի Պրն. Լալիկի անունը։ Ան մեզի այդ կիսամեայ լեզու պիտի դասաւանդէր։ Շատ ուրախացայ ու անհամբեր կը սպասէի մեր հանդիպումին։
Դասարան մտնելն ու դասի անցնիլը մէկ եղաւ։ Հարցումներ ուղղեց, եւ լսարանի ուսանողները մէկիկ-մէկիկ սկսան պատասխանել։ ժպիտով եւ ներքին հրճուանքով կը հետեւէի դասախօսիս. չէր փոխուած, նոյն եռանդը պահած էր եւ նոյն  սրամիտ ոճով կա՛մ կը համաձայնէր ուսանողներուն պատասխաններուն, կա՛մ կը ճշդէր։ Հարցումի մըն ալ ես պատասխանեցի՝ ամչկոտութենէս ձեռքս չբարձրացուցի, այլ նստած տեղէս՝ ոչ այնքան համարձակ ձայնով։ Պահ մը կատարեալ լռութիւն տիրեց ու յետոյ հարցուց.
_ Ո՞վ էր։
_Ես,_ պատասխանեցի։ Զգացի, որ ձայնս ծանօթ թուեցաւ իրեն, բայց ակնյայտ էր, որ չէր պատկերացներ, թէ իր դիմաց նստած ուսանողը տարիներ առաջ Հալէպի մէջ իր դասընթացքներուն մասնակիցներէն մէկն էր։ Իսկոյն անունս հարցուց, եւ երբ տուի, անակնկալի եկաւ. «Ձայնդ էլ չես հանում հա՜», ըսաւ ու դասը ընդհատելով սկսաւ ուսանողներուն պատմել Հալէպի հայագիտականի օրերէն այնպիսի մանրամասնութիւններ, որոնք ձեւով մը վերապրում եղան նաեւ ինծի համար։
Դասաւանդութիւնը արեւելահայերէն էր, սակայն իմ ներկայութիւնս առիթ համարելով իւրաքանչիւր լեզուական երեւոյթի կամ օրէնքի դիմաց, կ’ուզէր որ արեւմտահայերէնի ալ համեմատականն ընէի։ Քննութիւնս ալ այդպէս յանձնեցի արեւելահայերէնի եւ արեւմտահայերէնի համեմատութեամբ։
Դժուար է ընդունիլ Պրն. Լալիկին կորուստը։ Մարդ, որ հզօր գիտելիքներով դեռ շատ բան ունէր տալու յաջորդ սերունդներուն։ Դիմատետրի էջին Պրն. Դաւիթ Գուրջինեան հաւաստիացուց, որ պիտի շարունակեն իր գործը ու աւարտին հասցնեն գիտաժողովի գիտական նիւթերու ժողովածուն, որուն առաջին էջին ցաւով պիտի զետեղեն «Խօսք Յիշատակի»։
Յարգանք իր վաստակին։
Սօսի Միշոյեան Տապպաղեան