ՀՅԴ Հայաստան ԳՄ Մասնագիտական Ոլորտային Յանձնախումբի գրասենեակը, Երեքշաբթի, 15 Յունիս 2020-ին, Եւրոխորհուրդի երեք պատգամաւորներուն յայտարարութեան շուրջ տարածած է հետեւեալ յայատարարութիւնը.

«Վերլուծելով Եւրոպական Խորհրդարանի Հայաստան-ԵՄ գործընկերութեան կոմիտէի, Ատրպէյճան-ԵՄ համագործակցութեան կոմիտէի եւ Վրաստան-ԵՄ համագործակցութեան կոմիտէի պատուիրակութեան նախագահ Մարինա Քալիւրանտի, Հայաստանի մասով ԵԽ-ի մշտական զեկուցող Տրայեան Պեսեսքուի, Ատրպէյճանի մասով ԵԽ-ի մշտական զեկուցող Ժելեանա Զովկոյի կողմից 10  Յունիս 2020-ին ընդունուած համատեղ յայտարարութիւնը, ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ արտաքին քաղաքականութեան, սփիւռքի եւ հայրենադարձութեան մասնագիտական ոլորտային յանձնախումբն արձանագրում է.

Յայտարարութիւնն իր բնոյթով ու աննախադէպ շեշտադրումներով ոչ միայն հակառակ է ՀՀ-ԵՄ երկկողմ յարաբերութիւնների ոգուն, իրաւապայմանագրային դաշտին եւ ամենատարբեր բնոյթի յայտարարութիւններին, այլեւ ամբողջութեամբ չի համապատասխանում ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի ձեւաչափում բանակցային գործընթացին: Այն նոյնիսկ չի համապատասխանում Եւրոպական Միութեան ղեկավար կառոյցների, այդ թւում Եւրոպական Խորհրդարանի պաշտօնական դիրքորոշմանը: Պատասխանատու պաշտօնեաների նման հռետորաբանութիւնը ոչ միայն օգուտ չի խաղաղ կարգաւորման բանակցային գործընթացին, այլեւ` խանգարում է դրան եւ խրախուսում Ատրպէյճանի իշխանութիւններին` նոր ակրեսիայի դիմելու հարցում: Յայտարարութեան համահեղինակներն ընդունել են ատրպէյճանական շահերը առաւելագոյնս սպասարկող յայտարարութիւն: Նրանք քննադատուում են Կապան-Հադրութ նոր ճանապարհի կառուցումը, Արցախի տարածքին համար կոմպետենտ (ատակ – «Գ.») իշխանութիւններ են համարում ատրպէյճանական իշխանութիւններին, կարծիք են յայտնում, որ նոր ճանապարհը կ’ամրապնդի Արցախի եւ շրջակայ տարածքների «անօրինական օկուպացիան (բռնագրաւումը – «Գ.»)»: Ինչպէս նաեւ յայտարարութեան համահեղինակները Ատրպէյճանին ու Հայաստանին կոչ են անում աշխուժացնել բանակցութիւնները` «Ատրպէյճանի տարածքային ամբողջականութեան շրջանակներում» հակամարտութեան կարգաւորմանը հասնելու համար: Այսպիսով, Եւրոպական Խորհրդարանի բարձրաստիճան եւ պատասխանատու պաշտօնեաների, յատկապէս պատուիրակութեան ղեկավար Քալիւրանտի եւ Հայաստանի հարցով մշտական զեկուցող Պասեսքուի նման կեցուածքը խորը տարակուսանքի առիթ է տալիս առ այն, որ նրանք այլեւս չեն կարող արդիւնաւէտօրէն սպասարկել միջխորհրդարանական յարաբերութիւններին եւ դրանք պահել ընդհանուր երկկողմ յարաբերութիւնների մակարդակին համապատասխան:

ԲԱՑԹՈՂՈՒՄՆԵՐ ԵՒ ԱՆԵԼԻՔՆԵՐ

Նկատի առնելով ընդունուած յայտարարութեան բնոյթը, կարող ենք եզրակացնել, որ վերջինիս ընդունումը հետեւանք է Հայաստանի խորհրդարանական դիւանագիտութեան անարդիւնաւէտ գործունէութեան: Մասնաւորապէս, անբացատրելի է` մեր խորհրդարանականները նախապէս տեղեակ եղե՞լ են սպասուող յայտարարութեան մասին եւ անկարող են գտնուել իրավիճակը շտկել, թէ՞ եւրոպացի գործընկերները անգամ հարկ չեն համարել այդ մասին պատշաճ ծանուցել: Բոլոր դէպքերում փաստը վկայում է ՀՀ-ԵՄ խորհրդարանական գործընկերութեան կոմիտէի հայ եւ եւրոպացի անդամների գործընկերային, քաղաքական ու միջանձնական յարաբերութիւնների ցածր որակի մասին: ՀՅ Դաշնակցութիւնն իր միջկուսակցական խողովակներով եւ միջազգային համագործակցութեան շրջանակներում արդէն անհրաժեշտ հակազդեցութիւնն է իրականացնում, ինչի մասին լրացուցիչ կը յայտնենք: Քննելով ներկայ իրավիճակն ու գիտակցելով նման զարգացումների հետագայ վտանգաւորութեան աստիճանը, ատրպէյճանական կողմի բազմաճակատ ակտիւացումը, ստեղծուած իրավիճակի հնարաւոր բացասական ազդեցութիւնը ԵՄ Արեւելեան գործընկերութեան յառաջիկայ գագաթաժողովի ու դրա յայտարարութեան վրայ, ԵՄ-Ատրպէյճան սպասուող նոր շրջանակային համաձայնագրի նախաստորագրման հաւանականութիւնը եւ դրանում առկայ խնդրայարոյց ձեւակերպումների ենթադրութիւնը, ինչպէս նաեւ ղարաբաղեան հիմնահարցի շուրջ առկայ միջազգային զարգացումները․

ա) Անհրաժեշտ է խորհրդարանական դիւանագիտութեան պաշտօնական խողովակներով դիմել Եւրոպական Խորհրդարանի ղեկավարութեանը, Եւրոպական Խորհրդարանի արտաքին քաղաքականութեան գլխաւոր դիրեկտորիատին (տեսչութեան – «Գ.»)  եւ արտաքին գործերի մշտական յանձնաժողովին (AFET)` առաջարկելով յստակեցնել Եւրոպական Խորհրդարանի պաշտօնական դիրքորոշումը ղարաբաղեան հիմնախնդրով:

բ) Ըստ հարկի, պէտք է օգտագործել Եւրախորհրդարանի վերոյիշեալ ստորաբաժանումների կողմից դեռեւս 2017 թ. պատրաստուած` «EU relations with Armenia and Azerbaijan» խորհրդատուական վերլուծութիւնը եւ դրա 3-րդ կէտը, որը Եւրոպական կառոյցներին կոնկրէտ (յատուկ – «Գ.») առաջարկներ է ներկայացնում ղարաբաղեան հիմնահարցի մասով դիրքորոշման համար:

գ) Անհրաժեշտ է յղում անել ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան (CEPA) համաձայնագրի նախաբանին` ղարաբաղեան հիմնահարցին վերաբերող եւ մեզ համար շատ կարեւոր ձեւակերպումներին, որոնք ներառում են ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը, կարեւորում են հակամարտութեան կարգաւորումը ՄԱԿ-ի կանոնադրութեան նպատակների ու սկզբունքների շրջանակներում, հիմնահարցի մասով վաւերական են համարում, այն յայտարարութիւնները, որոնք կատարուել են 2008թ.-ից այս կողմ եւ այլն:

դ) Պէտք է նկատի ունենալ ՀՀ-ԵՄ խորհրդարանական համագործակցութեան, ապա նաեւ գործընկերութեան կոմիտէների նախընթաց յայտարարութիւնները եւ ցոյց տալ ներկայ յայտարարութեան բովանդակային անհամապատասխանութիւնը նաեւ դրանց հետ:

է) Պէտք է նկատի ունենալ, ղարաբաղեան հիմնահարցի մասով Եւրոպական Խորհրդարանի բազմաթիւ բանաձեւերն ու յայտարարութիւնները, մասնաւորապէս 11 Մարտ 1999-ի` «Կովկասում խաղաղ գործընթացներին աջակցելու վերաբերեալ» Եւրոպական Խորհրդարանի այն բանաձեւը, որով վերջինս ըստ էութեան ճանաչել է Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը:

զ) Անհրաժեշտութեան դէպքում պէտք է յղումներ անել Եւրոպական Միութեան այլ ղեկավար կառոյցների` Եւրոպական Յանձնաժողովի եւ Եւրոպական Միութեան Խորհրդի կողմից ընդունուած եւ Ղարաբաղեան հիմնախնդրին առնչուող փաստաթղթերին: Այս առումով խիստ ուշագրաւ են 27 Փետրուար 2012-ին` «Հարաւային Կովկասի վերաբերեալ Եւրոպական Խորհրդի եզրակացութիւնը», ինչպէս նաեւ 15 Մարտ 2019-ին Եւրոպական Միութեան Խորհրդի հրապարակած «Եւրոպական հարեւանութեան վերանայուած քաղաքականութեան շրջանակներում ԵՄ-Ատրպէյճան յարաբերութիւնների վերաբերեալ զեկոյց»ը, որը ԵՄ Խորհրդին հասցէագրուել էր յանձնաժողովի կողմից:

է) Մեծ նշանակութիւն ունեն նաեւ Արեւելեան գործընկերութեան գագաթաժողովների, յատկապէս Ռիկայի 2015թ․ եւ Պրիւքսէլի 2017թ․ գագաթաժողովների յայտարարութիւնները: Մասնաւորապէս, Ռիկայի գագաթաժողովի յայտարարութիւնն ըստ էութեան առաջինն էր նման գագաթաժողովների յայտարարութիւնների մէջ, այն առումով որ Ղարաբաղեան հիմնահարցին տարբերակուած մօտեցում էր ցուցաբերում` առանձնացնելով այն արեւելաեւրոպական տարածքի այլ հակամարտութիւններից, ինչպէս նաեւ շեշտում էր ղարաբաղեան հիմնահարցի կարգաւորման միջազգայնօրէն ընդունուած երեք սկզբնունքները` ազգերի ինքնորոշման եւ իրաւահաւասարութեան իրաւունքը, տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքն ու ուժի կամ դրա սպառնալիքի չկիրառումը:

ը) Նկատի առնելով Եւրոպական Միութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան գործադիր իշխանութիւննների իրաւասութեան տիրոյթում ձեւաւորուած իրաւապայմանագրային եւ այլ բնոյթի փաստաթղթերը` պէտք է միաժամանակ հաշուի առնել ԵՄ հիմնադիր փաստաթղթերով եւ Լիզպոնեան պայմանագրով Խորհրդարանին վերապահուած լիազօրութիւններն ու ճկունութիւնը եւ առաջիկայ աշխատանքները տանել հէնց այդ` զուտ խորհրդարանական ուղղութեամբ:

Այսպիսով, յիշեալ եւ այլ փաստաթղթերին յղումներ անելով` Եւրոպական Խորհրդարանից պաշտօնական դիրքորոշման ստացումը հնարաւորութիւն կը տայ գրեթէ առ ոչինչ համարել 10 Յունիսի խայտառակ փաստաթուղթը:

Ազգային ու պետական այս կարեւոր հարցում, խորհրդարանական դիւանագիտութեան պատասխանատուները պարտաւոր են հնարաւորինս շտկել իրավիճակն ու իրենց յանձուած ոլորտում ատրպէյճանական ոտնձգութիւններից պաշտպանել մեր ազգային ու պետական շահը:

ՀՅ Դաշնակցութեան Հայ Դատի Եւրոպայի Յանձնախումբը համապատասխան գնահատումով արդէն իսկ անդրադարձել է խնդրոյ առարկայ յայտարարութեանը եւ իր կարողութեան շրջանակներում շարունակում է աշխատել ստեղծուած իրավիճակի յաղթահարման համար»:

ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն Մարմինի արտաքին քաղաքականութեան, սփիւռքի եւ հայրենադարձութեան մասնագիտական ոլորտային յանձնախումբ

15 Յունիս 2020
Երեւան