Հացահատիկային բոյսերը, իրենց լայն տեսականիով, տարածուած են բոլոր ցամաքամասերուն վրայ: Պեղումներն ու գիտական ապացոյցները հաստատած են, թէ հնագոյն ցորենի հատիկները ունին մօտաւորապէս 9500 տարուան կեանք:
Հացահատիկային բոյսերու ընտանիքը հարուստ է ածխաջրերով, ճարպերով, բխրեցուցիչ նիւթերով եւ կենսանիւթերով, ինչպէս՝ B2-B6-P: Հիմնականօրէն այս ընտանիքին մաս կը կազմեն ցորենը, գարին, բրինձը, կորեկը, եգիպտացորենը եւ վարսակը (շոֆան), որոնք օգտագործուած են տարբեր տեսակի հացեր պատրաստելու նպատակով:
Հացի յայտնագործութիւնը եղած է, մարդկային քաղաքակրթութեան կարեւորագոյն փուլերէն մէկը, որ կատարելագործած է մարդուն միտքն ու հոգին, դարձնելով զայն առաքինի: Հայերը շատ հին ժամանակներէն զբաղած են երկրագործութեամբ ու մշակած են զանազան բոյսեր, հիմնական սնունդի տեսակ ունենալով հացահատիկը: Պատրաստած են բազմատեսակ հացեր՝ տարբեր տօներու եւ ծիսակատարութիւններու համար: Հացը եղած է խորհրդանիշ առատութեան, խաղաղութեան եւ հիւրասիրութեան նոյնիսկ խուսափած են զայն դանակով կտրելէ, որպէսզի հացը ցաւ չզգայ դանակի սուր շեղբէն:
Կլկալ կամ Ղուլաճ կոչուող հացերը եղած են կլորաձեւ, մէջտեղը ծակ, որպէս խորհրդանիշ ցորենի հորին, զանոնք կախած են եզան եղջիւրներէն, որպէսզի բերքը ըլլայ առատ ու հացի հորը լեցուի ցորենով:
Կ՚ըսուի թէ նշանաւոր պատմաբան Գրիգոր Մագիստրոս Պահլաւունին սովորութիւն ունէր մագաղաթի վրայ գրելու ատեն կտոր մը հաց դնել իր առջեւ՝ իբրեւ ճշմարտութեան նշան:
«Հացին նայելով մարդ եօթնապատիկ ճշմարտախօս կը դառնայ»:
Թող Սուրբ Հացը անպակաս ըլլայ բոլորին տուներէն:
«Զհաց մեր հանապազորդ, տո՛ւր մեզ այսօր»:
Պատրաստեց Անի Մինասեան