Բերիոյ Հայոց Թեմի Բարեջան Առաջնորդ Գերշ. Տ. Մասիս Սրբ. Եպս. Զօպուեանի Նիւ Եորք կատարած այցելութեան առիթով «Գանձասար» հարցազրոյց մը ունեցաւ անոր հետ:
«Գանձասար».- Աստուած Օգնական Սրբազան Հայր, ուրախ ենք, որ վերադարձաք Հալէպ: Իմացանք, որ անցնող շաբաթներուն կը գտնուէիք Նիւ Եորք, ինչպիսի՞ տպաւորութիւններով վերադարձաք:
Տէր Մասիս Զօպուեան- Անցնող շաբաթներուն անձնական բնոյթ կրող այցելութեամբ մեկնեցայ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Նիւ Եորք քաղաք, ուր առիթ ունեցայ վայելելու ջերմ ներկայութիւնը այնտեղ հաստատուած մեր հարազատներուն եւ ականատես եղայ օտար ափերու վրայ անոնց ապրած հայաբոյր կեանքին:
Այցելութիւնս առիթ հանդիսացաւ կարգ մը հանդիպումներ ունենալու: Տեսակցեցայ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Արեւելեան Թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տ. Անուշաւան Արք. Դանիէլեանի հետ, «Բարեւ» պատկերասփիւռի կայանի հաղորդավար Վարդան Ապտոյի հետ հարցազրոյց ունեցանք, Յովնանեան վարժարան այցելեցի եւ Ս. Սարգիս եկեղեցւոյ ներքնասրահէն ներս հանդիպում ունեցայ սուրիահայերու հետ:
Լաւ տպաւորութիւններով վերադարձայ, յատկապէս երբ ականատես եղայ այնտեղ ապրող հայորդիներուն հայապահպանութեան ի նպաստ տարած աշխատանքին:
«Գ.».- Իմացանք, որ այցելած էք Նիւ Եորքի Յովնանեան վարժարան եւ եկեղեցւոյ ներքնասրահէն ներս հանդիպում ունեցած էք ամերիկաբնակ սուրիահայերու հետ: Ի՞նչ կը յայտնէք այս առնչութեամբ:
Տ.Մ.Զ.- Պատեհ առիթ ունեցայ այցելելու Յովնանեան վարժարան եւ տեսակցութիւն ունեցայ վարժարանի տնօրէն տիար Քրիստ Սարաֆեանի եւ ուսուցչական կազմին հետ, որոնց մաս կը կազմեն սուրիահայ եւ լիբանանահայ նուիրեալ ուսուցիչներ: Դպրոցի սրահէն ներս աշակերտներուն հետ հանդիպելով, անոնց պարզաբանեցի սուրիահայ աշակերտներուն դիմագրաւած մարտահրաւէրները: Շրջելով դասարանները, մօտէն ծանօթացայ այնտեղ տարուած հայեցի դաստիարակութեան աչալուրջ աշխատանքին: Այցելութեան առիթով գնահատեցի նուիրեալ աշխատանքը տնօրէնութեան եւ ուսուցչական կազմին, որոնք հայազգի զաւակները հայաշունչ երդիքի տակ համախմբելով, սուրիահայ վարժարաններուն նման կը պայքարին՝ օտար ափերուն վրայ հայօրէն ապրելու եւ մեր ժողովուրդի հարուստ մշակոյթն ու ազգային արժէքները փոխանցելու նոր սերունդներուն: Անակնկալի եկայ, երբ հանդիպումի աւարտին աշակերտները՝ ծնողներուն գիտակցութեամբ եւ վարժարանի տնօրէնին ձեռամբ իրենց նիւթական օժանդակութիւնը ցուցաբերեցին սուրիահայ ազգային վարժարաններու կարիքաւոր աշակերտներուն, արտայայտելով իրենց եղբայրական սէրը:
Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Արեւելեան Թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տ. Անուշաւան Արք. Դանիէլեանին թոյլտուութեամբ, Ս. Սարգիս եկեղեցւոյ ներքնասրահէն ներս, յետ Սուրբ եւ Անմահ Պատարագին հանդիպում ունեցայ Ամերիկա հաստատուած սուրիահայերու հետ եւ համապարփակ կերպով անոնց զեկոյց ներկայացուցի Սուրիոյ մէջ տիրող ներկայ իրավիճակին մասին, յատկապէս անդրադարձայ տնտեսական ծանր տագնապին եւ պսակաձեւ ժահրի տարածման վտանգին, որոնք բացասական անդրադարձ կ’ունենան համայնքին վրայ:
Հանդիպումին ներկայ գտնուեցան նաեւ Արեւելեան Թեմի նախկին Առաջնորդ Գերշ. Տ. Օշական Արք. Չոլոյեան, եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Արժ. Տ. Նարեկ քհնյ. Թրթռեան, եկեղեցւոյ հոգաբարձութեան կազմը, տիկնանց յանձնախումբը, սարկաւագները, դպիրները եւ մեծաթիւ սուրիահայեր, որոնք եկած էին լսելու իմ զեկոյցը:
Ներկայ պատկերը փոխանցելով յայտնեցի, թէ հակառակ բոլոր դժուարութիւններուն Սուրիան պատերազմէն յաղթական դուրս եկաւ եւ սուրիահայութիւնը վերականգնումի փուլ թեւակոխելով կը շարունակէ մաքառիլ: Թէեւ Սուրիան ապահով է, մեր եկեղեցիներն ու դպրոցները իրենց դռները բացած են մեր ժողովուրդի զաւակներուն առջեւ, սակայն գոյութիւն ունին դժուարութիւններ, ինչպէս մարդուժի նուազում, տնտեսական տագնապ եւ այլն: Պատերազմին ձգած հետքը կ’ապրինք, մասնաւորաբար մեր երիտասարդները եւ նորապսակ զոյգերը, զիրենք քաջալերելով եւ գործի առիթներ ստեղծելով համայնքը աստիճանաբար դուրս կու գայ այս իրավիճակէն:
Անդրադարձ կատարեցի սուրիահայ համայնքի ազգային-եկեղեցական եռուն կեանքին, հայ դպրոցին տարած յոյժ կարեւոր առաքելութեան, ազգային մարմիններու, մշակութային, մարզական եւ բարեսիրական միութիւններու, կրթական հաստատութիւններու ազգանուէր ծառայութեան եւ «Գանձասար» պաշտօնաթերթին տարած քարոզչական յարատեւ աշխատանքին, հակառակ տիրող անբարենպաստ պայմաններուն: Անդրադարձայ նաեւ Թեմի եկեղեցական կեանքին, որ յառաջ կ’երթայ շնորհիւ միաբան եւ քահանայ հայրերուն, որոնք հաւատարիմ մնալով իրենց կոչումին, ազգային մարմիններուն կողքին Թեմի հոգեւոր կեանքը կը ծաղկեցնեն:
Ներկաներուն ուրախութեամբ յայտնեցի, թէ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս ՆՍՕՏՏ Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետին բարձր տնօրինութեամբ, Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի զաւակներուն կատարած նուիրատուութեամբ եւ Թեմիս հսկողութեամբ ընթացք առաւ Հալէպի Ս. Գէորգ հրկիզուած եկեղեցւոյ վերանորոգութեան աշխատանքը, յանուն սուրիահայութեան հոգեւոր կեանքի ծաղկումին:
Այցելութեան ընդմէջէն շօշափեցի ամերիկահայութեան սէրը եւ յարգանքը սուրիահայ ժողովուրդին նկատմամբ: Անակնկալի եկայ, երբ տեսայ թէ Ամերիկա բնակող սուրիահայեր ինչպէ՛ս պատերազմի տարիներուն, նոյնպէս այսօր իրենց լուման կը բերեն սուրիահայ ազգային վարժարաններու կարիքաւոր աշակերտներուն օգտակար դառնալու համար: Անոնք կը հաստատեն, թէ Սփիւռքը եւ մասնաւորաբար Միջին Արեւելքի մեր հայատրոփ գաղութները պայքարող օրրաններ են, ուր եկեղեցի-դպրոց-ակումբ միատեղ աշխատանքով կը պատրաստուին հայ նորահաս սերունդներ:
Հանդիպումի աւարտին, մեր երախտագիտութիւնը յայտնեցի Ա. Մ. Նահանգներու Արեւելեան Թեմի Առաջնորդին, ազգային- եկեղեցական մարմիններուն եւ բարերարներուն՝ իրենց տարած ազգանուէր առաքելութեան համար:
«Գ.»- Այցելութենէն վերադարձին ի՞նչ խօսք կ’ուղղէք մեր ժողովուրդի զաւակներուն:
Տ.Մ.Զ.- Փառք եւ գոհութիւն կը յայտնեմ Ամենակալին, որ առողջ վերադարձայ Սուրիա: Շնորհակալութիւնս կը յայտնեմ Վեհափառ Հայրապետին, որ այս առիթը ընծայեց հանդիպելու ամերիկաբնակ մեր հարազատներուն հետ: Այս առիթով, երախտագիտութիւն կը յայտնեմ Ա. Մ. Նահանգներու Արեւելեան եւ Արեւմտեան թեմերու առաջնորդներուն, Գանատայի Հայոց Թեմի առաջնորդին եւ իրենց ժողովուրդի զաւակներուն, որոնք անցնող երկար տարիներուն սուրիահայութեան կողքին կանգնեցան՝ գործով, մանաւանդ նիւթաբարոյական օժանդակութեամբ եւ այսօր եւս նեցուկ կը կանգնին:
Ամերիկահայ մեր հարազատները, որպէս մէկ ժողովուրդի զաւակներ, իրենց օժանդակութեամբ ու կեցուածքով հաստատեցին Սուրիոյ հայ համայնքին կարեւոր դերն ու տեղը սփիւռքահայութեան կեանքէն ներս:
Այս ապրումներով վերադարձայ Հալէպ՝ շարունակելու առաքելութիւնս: Մեր պատգամն է սփիւռքի մէջ ապրող սուրիահայերուն, որ վերականգնումի այս փուլին իրենց լուման բերեն Սուրիոյ հայ համայնքի զօրացման ի նպաստ, նեցուկ կանգնելով մանաւանդ հայ դպրոցին եւ կարիքաւոր հայ աշակերտներուն:
Հարցազրոյցը վարեց՝
Մարինա ՉիլԱբօշեան-Պօղիկեան