Սեպտեմբերի 27-ին Ատրպէյճանը հերթական պատերազմը սանձազերծեց: Երբ դեռ թարմ են տաւուշեան դասերը, հարց է ծագում, թէ ինչու Ատրպէյճանը նախաձեռնեց նոր արկածախնդրութիւն: Միւս կողմից` ատրպէյճանական իշխանութիւնների` վերջին շաբաթների ագրեսիւ հռետորաբանութիւնը, ռազմական միջոցների եւ վարձկան ծայրայեղականների ակտիւ ներմուծումը երկիր իրական էին դարձնում հնարաւոր պատերազմի հնարաւորութիւնը: Բացի այդ` թշնամի երկրի ղեկավարի համար միեւնոյն է, թէ ինչպէս կը գնահատեն «դրսում»` նկատի ունենալով ընթացող բանակցութիւններն ու պայմանաւորուածութիւնները հակամարտութիւնը խաղաղ ճանապարհով կարգաւորելու վերաբերեալ:
Ալիեւը ցանկանում է հայութեանը ներշնչել, որ երբեք հանգիստ չի տալու, մաշող ու սողացող, պարբերաբար սառչող ու տաքացող հակամարտութիւնը շարունակուելու է, մինչեւ հայկական կողմը հրաժարուի Արցախի նկատմամբ յաւակնութիւններից: Սրան կարող ենք աւելացնել ներքին խնդիրները, որոնցից սեփական ժողովրդին մշտապէս ձգտում է շեղելու նաւթի ու արիւնի բռնապետը: Բոլորիս համար ակնառու դարձաւ նաեւ, որ այս անգամ եւ գուցէ այսուհետ գլխաւոր թելադրողի դերում է նէo-օսմանիզմի ցնորքներով համակուած Թուրքիոյ նախագահը, ով այսօր արդէն իշխում է Նախիջեւանում եւ ձգտում է իր իշխանութիւնը տարածելու ողջ Ատրպէյճանում: Սահմանակից եւ ոչ սահմանակից տարածաշրջաններում ազդեցութեան հաստատման համարձակ ու կոշտ մրցակցութեան մէջ նետուած Թուրքիան, կարելի է ասել, որ իրականացնում է իր նուիրական երազանքներից եւս մէկը, ներգրաւուում է կովկասեան գործերում եւ, ձգձգուող հակամարտութեան մէջ դերակատար դառնալով, փորձում է այն դարձնել գերուժերի եւ մասնաւորապէս Ռուսաստանի հետ իր աշխարհաքաղաքական առեւտրի խաղաթղթերից մէկը:
Հայկական կողմը պէտք է լրջօրէն գնահատի այս իրողութիւնը եւ անի ճիշդ հետեւութիւններ` առաջնորդուելով միայն իր շահերով եւ դիմակայելով արտաքին թելադրողների ճնշումներին: Չաւարտուած այս նոր պատերազմում եւս հայութեան գլխաւոր զէնքը իր միասնականութիւնն է: Այն ողջախոհութիւնն է, որով առաջնորդուելով` ընդդիմութեան հիմնական ուժերը եւ առաջին հերթին Դաշնակցութիւնը յայտարարեցին, որ ճակատագրական պահին անհրաժեշտ է մի կողմ դնել բոլոր ներքաղաքական տարաձայնութիւնները եւ համախմբուել միասնական ուժերով երկիրը նոր փորձութիւնից յաղթականօրէն դուրս բերելու նպատակի շուրջ:
Նոր պատերազմի համար Ատրպէյճանի արկածախնդիր ղեկավարութեանը հաւանաբար ոգեւորեցին նաեւ Հայաստանի ներքին կեանքում արձանագրուած որոշ գործընթացնէր, որոնց դասը նոյնպէս մենք պարտաւոր ենք քաղել, ինչպէս եւ խաղաղասիրութեան պատրանքներից սթափուելով` մտածել առաջնային անելիքների մասին` վերականգնել ներքին միասնականութիւնը, իրական քայլեր ձեռնարկել տնտեսական կայուն զարգացման մայրուղի դուրս գալու ուղղութեամբ, վարել ակտիւ արտաքին քաղաքականութիւն այն հարթակներում, որոնցում ունենք արդիւնաւէտ գործելու փորձ ու հնարաւորութիւն, ինչպէս եւ շահերի համընկնումներ: Պահի աներկբայ թելադրանքն է, որ Հայաստանը Արցախի հետ կնքի ռազմաքաղաքական դաշինք` յստակօրէն արտայայտուելով այն բաների մասին, որոնցով արդէն իսկ զբաղւում է` հաւաստելով բազմակողմանի հովանաւորութիւնը հայկական երկրորդ պետութեան եւ այնտեղ ապրող ժողովրդի հանդէպ: Քաղաքականօրէն ամրագրելով յանձնառութիւնները` պէտք է բարեկամ պետութիւնների համար հիմնաւորի Արցախի անկախութեան ճանաչման իրաւական անհրաժեշտութիւնը: Աշխարհաքաղաքական ուժեղ, ակտիւ դերակատար, գրաւիչ Հայաստանը կը կարողանայ վերջնականապէս յաղթահարել այն փորձութիւնը, որը կարելի է անուանել Ատրպէյճանաթուրքական ֆաշիզմ: Ժամանակն ու թաւալգլոր զարգացումները սխալուելու եւ յապաղելու շռայլութիւնը չեն ընձեռում մեզ:
Ա. Շահպազեան
«Դրօշակ»
Հոկտեմբեր 2020