«Արմէնփրէս».-Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան եւ տիկին Աննա Յակոբեան Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակին 105-րդ տարելիցին առիլով այցելեցին Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրը:
Վարչապետ Փաշինեան Ծիծեռնակաբդերդի բարձունքէն ուղերձով հանդէս եկած է, որուն մէջ յատկապէս նշած է.
«Սիրելի ժողովուրդ,
Հայաստանի Հանրապետութեան հպարտ քաղաքացիներ,
Արցախի Հանրապետութեան հպարտ քաղաքացիներ,
Սփիւռքի հպարտ հայութիւն:
Այսօր` 24 Ապրիլ 2020-ը Հայոց Ցեղասպանութեան 105-րդ տարելիցն է: Օսմանեան Թուրքիայի` երկար տարիների հայատեաց քաղաքականութիւնը 1915 թուականին, երիտթուրքերի կառավարութեան օրօք, հասաւ գագաթնակէտին:
Տարիներ տեւած եւ պետական որոշմամբ իրականացուած ցեղասպանութեան հետեւանքով Արեւմտեան Հայաստանն ամբողջութեամբ հայաթափուեց. 1.5 միլիոն մեր հայրենակիցներ սպանուեցին, հարիւր հազարաւոր հայեր դարձան գաղթական, զրկուելով իրենց պատմական հայրենիքում ապրելու իրաւունքից:
Հայոց Ցեղասպանութեան` Մեծ Եղեռնի հետեւանքով հայ ժողովուրդը ոչ միայն ահռելի մարդկային կորուստներ կրեց այլեւ ենթարկուեց հայրենազրկման եւ մշակութային ջարդի: Անդառնալի էին մեր ժողովրդի հոգեւոր եւ կրօնական ժառանգութեան կորուստները, հսկայական էին նրա նիւթական վնասները: Օսմանեան Կայսրութեան իշխանութիւնների իրականացրած Հայոց Ցեղասպանութիւնը ոչ միայն մեր ժողովրդի ինքնութեան, այլեւ ողջ մարդկային քաղաքակրթութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւն էր:
Իսկ 24 Ապրիլ 1915 թուականը դարձաւ այս ողջ գործընթացի ամենաուժեղ խորհրդանիշը, որովհետեւ այդ օրը հարիւրաւոր հայ մտաւորականներ, կրօնական ու քաղաքական գործիչներ երիտթուրքերի կառավարութեան հրամանով ձերբակալուեցին, աքսորուեցին, սպանուեցին կամ անհետ կորան:
Արդէն 55 տարի 24 Ապրիլին մենք ոգեկոչում ենք Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակը: Առաջին անգամ 1965 թուականին էր, երբ հազարաւոր հայեր մայրաքաղաք Երեւանում այդ օրը յիշատակի զանգուածային միջոցառում իրականացնելու հնարաւորութիւն ստացան: Եւ սա կապուած էր ոչ միայն Խորհրդային Միութիւնում «ջերմացման ժամանակաշրջանի», այլեւ այն փաստի հետ, որ 1946-49 թուականներին շուրջ հարիւր հազար հայեր, հիմնականում Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերի յետնորդներ, հայրենադարձուեցին Հայաստան, դարձան Խորհրդային Հայաստանի լիարժէք մասը, բորբոքելով այստեղ անթեղուած ցաւը, յիշողութիւնը, կարօտը:
Խորհրդային Հայաստանի իշխանութիւնն 24 Ապրիլը ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակի օր յայտարարելու եւ Ծիծեռնակաբերդում ցեղասպանութեան զոհերի յուշահամալիր կառուցելու որոշում կայացրեց: Եւ այս վեհաշուք կոթողը դարձաւ մեր ժողովրդի յաւէրժութեան ամենապերճախօս խորհրդանիշներից մէկը:
Այդ նոյն ժամանակաշրջանում Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչմանն ուղղուած շարժում սկսուեց նաեւ հայկական Սփիւռքի գաղթօջախներում: Այդ շարժումը, որը տասնամեակներ շարունակ անձնուիրաբար ղեկավարում են Սփիւռքի քաղաքական եւ հասարակական կառոյցները, հետեւողական եւ անխոնջ քայլերի շնորհիւ բազմաթիւ երկրներում պսակուեց յաջողութեամբ:
Հայոց Ցեղասպանութիւնը պաշտօնապէս ճանաչել են աշխարհի 30 երկրներ եւ մենք երախտապարտ ենք բոլոր այն պետութիւններին, միջազգային կառոյցներին, հոգեւոր եւ աշխարհիկ առաջնորդներին, ովքեր իրենց համերաշխութիւնն են յայտնում հայ ժողովրդին եւ ճանաչում ու դատապարտում Հայոց Ցեղասպանութիւնը:
Սիրելի՛ հայրենակիցներ,
Այսօր մեր ժողովրդի զաւակներն աշխարհի բոլոր անկիւններում ոգեկոչում են Հայոց Մեծ Եղեռնի անմեղ զոհերին: Ինչու՞ մէկ դար անց չեն մարում մեր զգացմունքները, իսկ մեր սրտերում էլ աւելի վառ է այրւում յիշատակի ճրագը:
Պատասխանը պարզ է: Անցել է մէկ դարից աւելի, սակայն չեն վերացուած ցեղասպանութեան հետեւանքները: Առ այսօր Թուրքիան կատարուածի համար որեւէ զղջում չի յայտնել, ներողութիւն չի հայցել: Դա է պատճառը, որ մենք այսօր յայտարարում ենք` յիշում ենք եւ պահանջում:
Ընդ որում, Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը մենք համարում ենք ոչ միայն մեր ազգային, այլեւ համամարդկային օրակարգի հարց, որովհետեւ 24 Ապրիլը ոչ միայն մեր անմեղ զոհերի խնկարկման օր է, այլ նաեւ մարդկութեան դէմ ուղղուած ծանրագոյն յանցագործութեան` ցեղասպանութեան եւ ցեղասպան գործողութիւնների մասին եւս մէկ անգամ բարձրաձայնելու, սթափութեան եւ ժխտողականութեան դէմ պայքարի կոչելու օր, ցեղասպանութեան եւ մարդկութեան դէմ ուղղուած այլ ծանրագոյն յանցագործութիւններից մարդկութիւնը պաշտպանելու` պետութիւնների պատասխանատուութեան վերահաստատման օր:
Եւ այնուամենայնիւ, 24 Ապրիլը առաջին հերթին մեր ազգի, ժողովրդի անցեալի եւ ապագայի մասին մտածելու ամենապարտադրող առիթն է, ինքնաճանաչման, մեր ուժերի ու անելիքների գնահատման ամենայարմար պահը:
Որը՞ պէտք է լինի ուրեմն, 24 Ապրիլից մեր հետեւութիւնը:
Առաջինը. 1915 թուականին երիտթուրքերի կառավարութեան կողմից հայ ժողովրդի նկատմամբ մահուան դատավճիռ է կայացուել, բոլոր ուժերը նետուել են այդ դատավճռի ի կատար ածմանը, մէկուկէս միլիոն հայի նկատմամբ այդ դատավճիռն ի կատար է ածուել, բայց հայ ժողովրդի նկատմամբ ի կատար ածել չի յաջողուել:
Մէկուկէս միլիոն մեր սրբադասուած նահատակները, ըստ այդմ, աւելի են ուժեղացրել ապրելու, արարելու, հզօրանալու, յիշելու եւ պահանջելու մեր կամքը եւ հայ ժողովուրդը յաղթել է մահուանը:
Երկրորդ եւ նոյնքան կարեւոր հետեւութիւնը հետեւեալն է. նախորդ դարասկզբին մեր ժողովրդին նետուած մարտահրաւէրներն այսօր էլ գոյութիւն ունեն: Եւ այդ մարտահրաւէրներից ոչ թէ մազապուրծ լինելու, այլ դրան արդիւնաւէտ դիմակայելու միակ միջոցն ու գործիքն ուժեղ պետականութիւնն է, հզօր պետութիւնը, այնպիսի Հայաստանը, որը պատրաստ է դիմակայել անվտանգութեան բոլոր սպառնալիքներին:
Այո, մենք չպէտք է ջանք խնայենք տարածաշրջանում երկարատեւ եւ կայուն խաղաղութիւն հաստատելու, բոլոր տարաձայնութիւններն ու հակամարտութիւնները փոխադարձ յարգանքի հիման վրայ, բանակցային գործընթացներով, խաղաղ միջոցներով լուծելու համար: Բայց այսպիսի արդիւնքի հասնելու իրական հնարաւորութիւն կարող է ստեղծել միայն ինքն իրեն պաշտպանելու ընդունակ, արժանապատիւ եւ ինքնիշխան պետութիւնը:
Այո, մենք չպէտք է ջանք խնայենք, որ մեր դաշնակիցների հետ մեր յարաբերութիւնները խորանան, դառնան աւելի ինստիտուցիոնալ եւ յուսալի, աշխարհում մեր դաշնակիցների թիւը շատանայ: Բայց այսպիսի արդիւնքի հասնելու իրական հնարաւորութիւն կարող է ստեղծել միայն ինքն իրեն պաշտպանելու ընդունակ, արժանապատիւ եւ ինքնիշխան պետութիւնը:
Իսկ ինքն իրեն պաշտպանելու ընդունակ, արժանապատիւ եւ ինքնիշխան պետութիւն ունենալու համար մեզ հարկաւոր է ունենալ ժամանակակից բոլոր չափանիշներին համապատասխանող կրթական համակարգ, դինամիկ զարգացող բարձր տեխնոլոգիական տնտեսութիւն, ռազմարդիւնաբերական կայացած համալիր, հզօր բանակ եւ յատուկ ծառայութիւններ, իսկ այսպիսի արդիւնքի հասնել հնարաւոր է միայն համահայկական ներուժի համախմբմամբ: Համահայկական ներուժի Հայաստանի պետականութեան շուրջ համախմբման միջոցով, այնպիսի համախմբման միջոցով, որը կը դառնայ մեր պետականութեան գիտական, դիւանագիտական, տնտեսական առաջընթացի խթան ու երաշխաւոր:
Այս գործնական խնդիրը լուծելու համար մենք պէտք է կարողանանք ձեւակերպել մեր ազգային հայեցակարգը, մեր ազգային գաղափարախօսութիւնը, տեսլականը, որը համազգային համաձայնութիւն կը ձեւաւորի մեր ազգային արժէքների, ազգային նպատակների եւ ազգային ռազմավարութեան շուրջ, որը մեր ինքնութիւնը պաշտպանելու, պահպանելու, զարգացնելու, ժամանակակից աշխարհի եւ առաւել եւս վաղուայ աշխարհի պայմաններում էլ աւելի կենսունակ ու մրցունակ դարձնելու երաշխիքներ կը ստեղծի:
Առաջիկայում հէնց այսպիսի հայեցակարգի եւ ռազմավարութեան նախագիծ կը ներկայացնեմ համահայկական քննարկման:
Սիրելի հայրենակիցներ,
Այս տարի 24 Ապրիլը մենք դիմաւորում ենք բացառիկ պայմաններում: Նոր տիպի կ’որոնաւիրուսի համավարակը բոլորիս դրել է աներեւակայելի մի իրավիճակում, երբ 55 տարի շարունակ տեղի ունեցող ապրիլքսանչորսեան երթը` հարիւր հազարաւոր քաղաքացիների մասնակցութեամբ` պիտի տեղի չունենայ, որովհետեւ դա համաճարակային ընթացիկ լարուած իրավիճակը չվատթարացնելու պարտադիր եւ անխուսափելի պայման է:
Նախ ուզում եմ շնորհակալութիւն յայտնել մեր բոլոր հայրենակիցներին` կառավարութեան այս որոշմանը ըմբռնումով վերաբերուելու համար: Յարկ է արձանագրել, որ նմանատիպ իրավիճակում են նաեւ Սփիւռքի մեր հայրենակիցները, ովքեր կրկին համավարակի պատճառով չեն իրականացնելու աշխարհի տարբեր երկրներում աւանդաբար տեղի ունեցող բազմահազարանոց երթերը, յիշատակի բազմամարդ միջոցառումները:
Բայց ճգնաժամային այս իրավիճակում մենք փորձել ենք գտնել ապրիլքսանչորսեան յիշատակի միջոցառումներին նոյնիսկ աւելի մեծ մասշտաբ եւ ընդգրկում հաղորդելու հնարաւորութիւն, եւ այս տարի միլիոնաւոր մարդիկ աշխարհի տարբեր հատուածներից ապրիլքսանչորսեան երթին մասնակցելու հնարաւորութիւն կ’ունենան, որովհետեւ այս տարի երթը տեղի կ’ունենայ առցանց:
Սիրելի հայրենակիցներ,
24 Ապրիլը երկար տարիներ մեր ազգային միասնութեան, համախմբման, կարգապահութեան խորհրդանիշ է եղել եւ այսօր այս խորհրդանիշը պէտք է արտայայտուի շատ աւելի ուժեղ, լինի շատ աւելի տեսանելի եւ համոզուած եմ` այդպէս էլ կը լինի:
Եւ ուրեմն, կեցցէ Ազատութիւնը,
Կեցցէ Հայաստանի Հանրապետութիւնը,
Կեցցէ Արցախի Հանրապետութիւնը,
Կեցցէ հայկական Սփիւռքը,
Եւ կեցցենք մենք եւ մեր երեխաները, որ ապրում ենք եւ ապրելու ենք ազատ եւ երջանիկ Հայաստանում:
Յիշում ենք եւ պահանջում»:
Այնուհետեւ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան ծաղկեպսակ դրած է յուշակոթողին առջեւ, տիկին Աննա Յակոբեանին հետ ծաղիկներ զետեղած են Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակը յաւերժացնող անմար կրակին մօտ: