Սխալ կը լինի մտածելը, թէ ժողովրդի նոյն մեծամասնութիւնը չի գիտակցում իր գլխին կախուած լրջագոյն սպառնալիքների գոյութիւնը, չի զգում ընկերատնտեսական ծանրացող իրավիճակը, անտարբեր է երկրի դիմագրաւած ծանրագոյն մարտահրաւէրների նկատմամբ եւ չի փափաքում արմատական փոփոխութիւնների, երկրի կորացած մէջքը շտկելու մասին: Ենթակայական ու մասնաւոր հարցերը կարեւորելով համարժէք չափով՝ պէտք է արձանագրենք, որ ժողովրդի կրաւորականութեան հիմնական պատճառներն են խոր հիասթափութիւնը հերթական իշխանութիւններից եւ անորոշութիւնն ապագայի հարցում: Շօշափելիօրէն չպատկերացնելով, թէ ինչ է սպասւում երկրին հերթական իշխանափոխութիւնից յետոյ, պարզ մարդը յանգում է մակերեսային եզրակացութեան, թէ ընթանում է պայքար իշխանութեան համար, որի առաւելութիւնները տեսանելի չեն, եւ միաժամանակ մեծ է հաւանականութիւնը, որ վատ կացութիւնը կարող է փոխարինուել վատթարագոյնով, երկրի դիմագրաւած մարտահրաւէրներին կարող են աւելանալ նորերը: 2021 թ. խորհրդարանական ընտրութիւնները փաստեցին, որ կրած պարտութեան եւ շարունակուող նահանջի տեսանելի իրողութիւնը ժողովուրդը գերադասեց ընդդիմութեան առաջարկած լաւ ապագայի անորոշ հեռանկարից: Ի հարկէ, որպէսզի ընդդիմութեան խոստացած ապագան հնարաւորինս սպառնալից ու մռայլ տեսք ունենայ, գործող իշխանութիւնն իր ընդհանուր քարոզչութեամբ, ինչպէս եւ օտարահպատակ իշխանութեան պահպանմամբ շահագրգիռ արտաքին ուժերը քիչ ներդրում չեն ունեցել:

Հայրենիքի ողբերգական կորուստների ազդեցութեան ու համապարփակ ճգնաժամի լաբիրինթոսում յայտնուած ժողովուրդը ենթագիտակցօրէն հասկանում է, որ Հայաստանն ու Արցախը կարող են գոյատեւել միայն համընդհանուր վերափոխութեան պարագայում: Կեանքի հասցրած շշմեցնող հարուածներից յետոյ ողջ մերկութեամբ ակնառու դարձաւ այն իրողութիւնը, որ ներկայի ու ապագայի հանդէպ անպատասխանատու, անփոյթ ապրուած տարիներից յետոյ յայտնուել ենք ազգային կեանքի համընդհանուր անկման ու ճգնաժամի առաջ: Ցանկացած բնագաւառ՝ սկսած կրթութիւնից ու գիտութիւնից մինչեւ տնտեսութիւն, քաղաքականութիւն եւ մանաւանդ ազգային արժէքներ ու իտէալներ, քայքայուած է, հասցուած պարզունակ մակարդակի, խեղուած ու արհամարհուած: Ի վերջոյ այսօրուայ իշխանութիւնն էլ երկնքից չընկաւ, այլ հարազատ պտուղն է մեր անկումների՝ ազգային եւ բարոյական նահանջների:

Ակնյայտ է, որ կա՛մ Հայաստանն ու հայութիւնը վերջնականապէս խորտակուելու են՝ կորցնելով պետականութեան հեռանկարը եւ վերածուելով ժամանակի մէջ անհետացող համայնքի, կա՛մ բոլոր բնագաւառների արմատական բարեփոխմամբ հնարաւոր կը լինի ձեւաւորել այն ամուր համակարգը, որն ունակ կը լինի դիմագրաւելու առկայ եւ աւելի խորացող ու բազմապատկուող մարտահրաւէրներին:

Իսկ ի՞նչ անել, եւ որտեղի՞ց սկսել ազգային նոր զարթօնքը: 34 տարի առաջ հայութիւնը մի օր արթնացաւ եւ պարզեց, որ իր առջեւ ցցուած է կենսական մի հարց, որը մինչ այդ կարծես գոյութիւն էլ չունէր: Հասկանալի դարձաւ, որ հայութեան ապագան կախուած է Արցախի խնդրի լուծումից: Պայքարի անհրաժեշտութեան գիտակցութիւնը կարճ ժամանակում նպատակի շուրջ ձեւաւորեց համազգային միասնականութիւն: Եւ այժմ՝ երեք տասնամեակի ճանապարհ անցնելուց յետոյ, յայտնուել ենք նոյն կոտրած տաշտակի առաջ, երբ մի շարք առումներով իրավիճակն աւելի տագնապալի է, քան այն ժամանակ: Կրկին ակնյայտ է, որ Հայաստանի վերջնական անկումը, ինչին փորձում է հասնել ցեղասպան թշնամին, կը լինի Արցախի խնդիրը թաղելուց յետոյ: Այլ խօսքով՝ բանալին կրկին Արցախում է, եւ եթէ այդ բանալին ընկնի թշնամու ձեռքը, նա կը փակի Արցախի դուռը եւ ապա իր առջեւ կը բացի Հայաստանի դռները՝ որպէս միջանցք, որպէս անկլաւներ, ռազմավարական նշանակութեան բնակավայրեր եւ այլ տարածքներ (ըստ էութեան, այս ծրագիրն արդէն իսկ ընթացքի մէջ է): Իւրաքանչիւր նոր ձեռքբերում թշնամուն դուրս կը բերի նոր դռների առջեւ, եւ դրանցից ներս մտնելու յաւակնութիւնը կը վերանայ միայն այն ժամանակ, երբ հայութիւնը կը կորցնի իր վերջին միջնաբերդն ու ինքնապաշտպանութեան հնարաւորութիւնը: Այս ամէնի մասին են վկայում մեր երեքամեայ պարտութիւնն ու նահանջը, որոնցից յետոյ էլ խաղաղութեան դիմաց թշնամիները պահանջում են նոր ու կոնկրէտ զիջումներ:

2022 թ. Սեպտեմբերի 2-ին Արցախի ու Հայաստանի հայութիւնը ոտքի ելաւ՝ կրկին խօսելու Արցախի փրկութեան, նրա օրինական իրաւունքների պաշտպանութեան մասին: Մենք դատապարտուած ենք եւս մէկ անգամ սկսելու Ղարաբաղեան շարժումը, որի միջոցով եւ որին զուգահեռ կարող են լուծուել ազգային միւս կենսական հիմնահարցերը, ինչը որ տեղի ունեցաւ 1988 թ. Ղարաբաղեան շարժման ժամանակ: Չմոռանանք, որ հէնց վերազարթօնքի այդ շարժման ընդերքից ծնուեց Հայաստանի Հանրապետութեան վերանկախացման եւ ազգային նոր վերածնութեան գործընթացը:

Այսօրուայ դիմադրական շարժումը կարող է համազգային ընդգրկում ունենալ, եթէ յստակօրէն ներկայանայ իր գաղափարախօսութեամբ եւ նպատակներով, իսկ Նիկոլին հեռացնելու ցանկութիւնը այդպիսի գաղափար եւ նպատակ չի կարող լինել: Նիկոլն ու նիկոլիզմը՝ որպէս չարորակ ուռուցք ազգային օրկանիզմում, որպէս աւելորդ եւ անպիտան գոյացութիւն, կը մեռնեն ու դուրս կը շպրտուեն, երբ օրկանիզմը սկսի առողջանալ:

Արցախեան շարժումը մեզ դուրս կը բերի պարտութիւնների շրջափուլից եւ սեղանին կը դնի նոր օրակարգ՝ մեր օրակարգը, եւ մեր օրակարգով Հայաստանը կը դառնայ իր խօսքն ունեցող եւ տեսակէտը պաշտպանող գործօն: Երբ 1988 թ. սկսուեց Արցախեան շարժումը, արտաքին ոչ մի ուժ դրա նպատակները չէր ընդունում, որովհետեւ այն գալիս էր խախտելու հաստատուած սթաթուս քուոն եւ յաւակնում էր ձեւաւորելու նոր իրականութիւն:

Պայքարի միասնական բռունցքի վերածուած ազգը յատկապէս ռազմական յաջողութիւնների միջոցով ստեղծեց այդ նոր իրականութիւնը, որի հետ սկսեցին հաշուի նստել օտարները, եւ որի շնորհիւ Հայաստան-Արցախը հաստատեց յարաբերական խաղաղութիւն որոշակի ժամանակահատուածի համար:

Ազգային-պետական կեանքի փորձութիւնների եզրագծին յայտնուած հայութեան հերթական պոռթկումի համար պակասող խայծը ազգային գաղափարն է՝ նպատակը, այդ նպատակին տանող ճանապարհային քարտէզը եւ այն առաջնորդները, որոնք դրօշը կը վերցնեն ու կ’առաջնորդեն ժողովրդին:

Կարո՞ղ է դիմադրութեան ներկայիս շարժումը ստանձնել այդ դերը եւ որդեգրել նոր օրակարգը: Գուցէ սխալ է ,ներկայիս շարժում ասելը, որովհետեւ նրանք, ովքեր կը գլխաւորեն արցախեան նոր շարժումն ու ազգային նոր զարթօնքը, կը սկզբնաւորեն դիմադրութեան համահայկական նոր շարժումը: